40 حدیث فوق العاده از امام حسین

1- رسول خدا(ص) فرموده است: إِنَّ الْحُسَینَ بْنَ عَلِی فِی السَّمَاءِ أَکبَرُ مِنْهُ فِی الْأَرْض. مقام حسین بن علی(ع) در آسمان بالاتر از مقام او در زمین است. بحارالأنوار، ج 36، ص205، ح8-

2- رسول خدا(ص) فرموده است: إِنَّ الْحُسَینَ بْنَ عَلِی. . . مِصْبَاحُ هُدًی وَ سَفِینَةُ نَجَاةٍ به درستی که حسین بن علی(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است. بحارالأنوار، ج 36، ص205، ح8-

3- رسول خدا(ص) فرموده است: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَکبَ فِی صُلْبِهِ نُطْفَةً طَیبَةً مُبَارَکةً زَکیة. خداوند در صلب امام حسین( ع) نطفه ای پاک و مبارک قرار داده است. بحارالأنوار، ج 36، ص205، ح8-

4- امام حسین(ع) فرموده است: أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیکمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیکمْ فَلَاتَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحُوزُوا نِقَما. نیازهای مردم به شما از نعمت های خداوند بر شماست پس از نعمت ها ملول نگردید تا به گرفتاری دچار نشوید. بحارالأنوار، ج 71، ص318، ح80.

5- امام حسین(ع) فرموده است: إِنَّ أَجْوَدَ النَّاسِ مَنْ أَعْطَی مَنْ لَایرْجُوه. بخشنده ترین مردم کسی است که به فردی که از او امیدی نمی برد می بخشد بحارالأنوار، ج 71، ص400.

6- امام حسین(ع) فرموده است: إِنَّ أَعْفَی النَّاسِ مَنْ عَفَا عِنْدَ قُدْرَتِه. با گذشت ترین مردم کسی است که هنگام قدرت در می گذرد. بحارالأنوار، ج 71، ص400.

7- امام حسین(ع) فرموده است: إِنَّ أَوْصَلَ النَّاسِ مَنْ وَصَلَ مَنْ قَطَعَه. بهترین مردم کسی است که با کسی که با اوقهر است آشتی کند. بحارالأنوار، ج 71، ص400.

8- درخواست امام حسین(ع) از خداوند کریم این است که: اللَّهُمَّ لَاتَسْتَدْرِجْنِی بِالْإِحْسَانِ وَ لَاتُؤَدِّبْنِی بِالْبَلَاء. خداوندا مرا به وسیله احسان دچار فریفتگی مگردان و با گرفتاری ادبم مکن. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح9-

9- امام حسین(ع) فرموده است: مَنْ قَبِلَ عَطَاءَک فَقَدْ أَعَانَک عَلَی الْکرَم. هر کس احسان و بخشش تو را بپذیرد در سخاوت به تو کمک کرده است. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح9-

10- امام حسین(ع) فرموده است: مَالُک إِنْ لَمْ یکنْ لَک کنْتَ لَهُ فَلَاتَبْقَ عَلَیهِ فَإِنَّهُ لَایبْقَی عَلَیک وَ کلْهُ قَبْلَ أَنْ یأْکلَک. دارایی ات اگر به نفعت نباشد خودت را فدای آن کرده ای لذا آن را مصرف کن و برای بعد از خودت ذخیره نکن مال برای تو و تو نیز برای مالت باقی نخواهید ماند از آن استفاده کن قبل از آن که او تو را بخورد. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح9-

11- امام حسین(ع) فرموده است: لَاتَتَکلَّمَنَّ فِیمَا لَایعْنِیک فَإِنِّی أَخَافُ عَلَیک الْوِزْر. در باره چیزی که به تو مربوط نیست سخن نگو زیرا می ترسم به گناه دچار شوی. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح10-

12- امام حسین(ع) فرموده است: لَا تَتَکلَّمَنَّ فِیمَا یعْنِیک حَتَّی تَرَی لِلْکلَامِ مَوْضِعاً فَرُبَّ مُتَکلِّمٍ قَدْ تَکلَّمَ بِالْحَقِّ فَعِیب. در باره چیزی که به تو مربوط است هم صحبت مکن مگر بدانی آنجا جای صحبت کردن است چه بسا گویندگانی که به حق سخن گفتند ولی سرزنش شدند. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح10-

13- امام حسین(ع) فرموده است: لَا تُمَارِینَّ حَلِیماً وَ لَا سَفِیهاً فَإِنَّ الْحَلِیمَ یقْلِیک وَ السَّفِیهَ یؤْذِیک. با دو کس بحث مکن 1- حلیم 2- سفیه زیرا انسان بردبار تو را عصبانی می کند و نادان اذیتت می کند. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح10-

14- امام حسین(ع) فرموده است: لَاتَقُولَنَّ فِی أَخِیک الْمُؤْمِنِ إِذَا تَوَارَی عَنْک إِلَّا مَا تُحِبُّ أَنْ یقُولَ فِیک إِذَا تَوَارَیتَ عَنْه. در بارة برادر مؤمنت چیزی بگو که دوست داری او در بارة تو بگوید. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح10-

15- امام حسین(ع) فرموده است: اعْمَلْ عَمَلَ رَجُلٍ یعْلَمُ أَنَّهُ مَأْخُوذٌ بِالْإِجْرَامِ مَجْزِی بِالْإِحْسَان. در کارهایت چنان رفتار کن که گویا در حال بازخواست کردار زشت و نیکت هستی. بحارالأنوار، ج 75، ص127، ح10-

16- امام حسین(ع) فرموده است: دِرَاسَةُ الْعِلْمِ لِقَاحُ الْمَعْرِفَة. درس دادن معرفت را زیاد می کند. بحارالأنوار، ج 75، ص128-

17- امام حسین(ع) فرموده است: طُولُ التَّجَارِبِ زِیادَةٌ فِی الْعَقْل. تجربه زیاد عقل را افزایش می دهد. بحارالأنوار، ج 75، ص128-

18- امام حسین(ع) فرموده است: الشَّرَفُ التَّقْوَی. شرافت در تقواست. بحارالأنوار، ج 75، ص128-

19- امام حسین(ع) فرموده است: الْقُنُوعُ رَاحَةُ الْأَبْدَانِ قناعت موجب آسایش است. بحارالأنوار، ج 75، ص128-

20- امام حسین(ع) فرموده است: مَنْ أَحَبَّک نَهَاک وَ مَنْ أَبْغَضَک أَغْرَاک. هر کس تو را دوست بدارد از کار ناپسند بازت می دارد و هر کس دشمنت باشد فریبت می دهد. بحارالأنوار، ج 75، ص128-

21- امام حسین(ع) خطاب به برادرش ابوالفضل العباس(ع) فرمود: أَنِّی أُحِبُ الصَّلَاةَ لَهُ وَ تِلَاوَةَ کتَابِه. خدا می داند که من نماز و تلاوت قرآن را دوست دارم. اللهوف، ص89-

22- امام حسین(ع) فرموده است: إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِیعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاه. خداوند، بندگانش را نیافرید مگر برای آن که او را بشناسند هنگامی که او را شناختند عبادتش می کنند و زمانی که او را عبادت کردند از پرستش غیر او بی نیاز می گردند. بحارالأنوار، ج 5، ص312، ج1-

23- امام حسین(ع) خطاب به دشمنان فرمود: إِنْ لَمْ یکنْ لَکمْ دِینٌ وَ کنْتُمْ لَا تَخَافُونَ الْمَعَادَ فَکونُوا أَحْرَاراً فِی دُنْیاکم. اگر دین ندارید و از قیامت نمی هراسید دست کم در دنیای خود آزادمرد باشید. بحارالأنوار، ج 45، ص51،

24- امام حسین(ع) در نامه ای به برادرش محمد حنفیه نوشته است: فَکأَنَّ الدُّنْیا لَمْ تَکنْ وَ کأنَّ الْآخِرَةَ لَمْ تَزَل. گویا دنیایی نبوده ولی آخرت همیشگی است. بحارالأنوار، ج 45ص87، ح23-

25- امام حسین(ع) فرموده است: أَنَا قَتِیلُ الْعَبْرَةِ لَا یذْکرُنِی مُؤْمِنٌ إِلَّا اسْتَعْبَر. من کشته اشکم هیچ مؤمنی مرا یاد نمی کند مگر آنکه اشک می ریزد. بحارالأنوار، ج 44، ص284، ح19-

26- رسول خدا(ص) فرموده است: إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَینِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَدا. در اثر شهادت امام حسین(ع) آتشی در دل مؤمنین افروخته خواهد شد که هرگز به سردی نگراید. مستدرک الوسائل، ج 10، ص318، ح12085-

27- امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ کنْتَ بَاکیاً لِشَی ءٍ فَابْک لِلْحُسَینِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَإِنَّهُ ذُبِحَ کمَا یذْبَحُ الْکبْش. اگر خواستی گریه کنی بر حسین بن علی گریه کن زیرا او را کشتند همانگونه که گوسفند را ذبح کنند. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

28- امام رضا(ع) فرموده است: لَمَّا قُتِلَ جَدِّی الْحُسَینُ أَمْطَرَتِ السَّمَاءُ دَماً وَ تُرَاباً أَحْمَر. وقتی جدّم حسین(ع) را کشتند از آسمان خون و خاک قرمز بارید. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

29- امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ بَکیتَ عَلَی الْحُسَینِ حَتَّی تَصِیرَ دُمُوعُک عَلَی خَدَّیک غَفَرَاللَّهُ لَک کلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِیراً کانَ أَوْ کبِیراً قَلِیلًا کانَ أَوْ کثِیرا. اگر به گونه ای برای امام حسین(ع) گریه کنی که اشک هایت بر گونه هایت جاری شود خداوند همه گناهانت چه کوچک، چه بزرگ و چه کم و چه زیاد را خواهد بخشید. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

30. امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ سَرَّک أَنْ تَلْقَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَیک فَزُرِ الْحُسَینَ. اگر دوست داری بدون گناه به ملاقات خدا بروی در دنیا به زیارت امام حسین(ع) برو. بحارالأنوار، ج44، ص286، ح23-

31- امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ سَرَّک أَنْ تَسْکنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِیةَ فِی الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِی فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَین. اگر دوست داری در بهشت با پیامبر اکرم(ص) همراه باشی قاتلان امام حسین را لعنت کن. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

32- امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ سَرَّک أَنْ تَکونَ لَک مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَینِ فَقُلْ مَتَی مَا ذَکرْتَهُ یا لَیتَنِی کنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیما. اگر خواهی ثواب شهیدان با امام حسین(ع) را دریابی هر وقت یاد آن حضرت افتادی بگو کاش با آنها بودم و به فوز عظیم می رسیدم. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

33- امام رضا(ع) فرموده است: إِنْ سَرَّک أَنْ تَکونَ مَعَنَا فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَی مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَیک بِوَلَایتِنَا. اگر دوست داری با ما در درجات بلند بهشت باشی در حزن ما محزون و در شادی ما شاد باش و ملازم ولایت ما باش. بحارالأنوارج44، ص286، ح23-

34- امام حسن مجتبی(ع) خطاب به برادرش امام حسین(ع) فرمود: لَایوْمَ کیوْمِک یا أَبَاعَبْدِاللَّه یزْدَلِفُ إِلَیک ثَلَاثُونَ أَلْفَ رَجُلٍ یدَّعُونَ أَنَّهُمْ مِنْ أُمَّةِ جَدِّنَا مُحَمَّدٍ وَ ینْتَحِلُونَ دِینَ الْإِسْلَامِ فَیجْتَمِعُونَ عَلَی قَتْلِک وَ سَفْک دَمِک وَ انْتِهَاک حُرْمَتِک وَ سَبْی ذَرَارِیک وَ نِسَائِک وَ انْتِهَابِ ثِقْلِک فَعِنْدَهَا تَحِلُّ بِبَنِی أُمَیةَ اللَّعْنَةُ وَ تُمْطِرُ السَّمَاءُ رَمَاداً وَ دَماً وَ یبْکی عَلَیک کلُّ شَی ءٍ حَتَّی الْوُحُوشُ فِی الْفَلَوَاتِ وَ الْحِیتَانُ فِی الْبِحَار. ای اباعبداللَّه روزی چون روز تو نباشد سی هزار مردی که مدعیند از امت جد ما هستند برای کشتن تو و ریختن خونت و هتک حرمتت و اسیر کردن زنان و غارت اموالت همدست شوند اینجاست که به بنی امیه لعنت فرود آید. بحارالأنوار، ج 45، ص218، ح44-

35- حضرت علی(ع) شب ۲۱ ماه رمضان سال آخر عمر، فرزندش عباس(ع) را به آغوش گرفت و فرمود: وَلَدی اِذا کانَ یَومَ عَاشُوراء وَ دَخَلتَ المَشْرَعَةِ اِیّاکَ اَنْ تَشْرِبَ الماءِ وَ اَخُوکَ الحُسَینِ عَطشاناً. پسرم روز عاشورا هنگامی که بر شریعه فرات وارد شدی مبادا آب بیاشامی در حالی که برادرت حسین(ع) تشنه است.

36- حضرت موسی بن عمران(ع) در یکی از مناجات ها از خداوند عزوجل پرسید: یا رَبِّ لِمَ فَضَّلْتَ أُمَّةَ مُحَمَّدٍ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ؟ بارالها چرا امت محمد(ص) را بر دیگر امت ها برتری داده ای؟ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَضَّلْتُهُمْ لِعَشْرِ خِصَالٍ. قَالَ مُوسَی: وَ مَا تِلْک الْخِصَالُ الَّتِی یعْمَلُونَهَا حَتَّی آمُرَ بَنِی إِسْرَائِیلَ یعْمَلُونَهَا. قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: الصَّلَاةُ وَ الزَّکاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الْجِهَادُ وَ الْجُمُعَةُ وَ الْجَمَاعَةُ وَ الْقُرْآنُ وَ الْعِلْمُ وَ الْعَاشُورَاءُ قَالَ مُوسَی یا رَبِّ وَ مَا الْعَاشُورَاءُ؟ قَالَ الْبُکاءُ وَ التَّبَاکی عَلَی سِبْطِ مُحَمَّدٍ وَ الْمَرْثِیةُ وَ الْعَزَاءُ عَلَی مُصِیبَةِ وُلْدِ الْمُصْطَفَی یا مُوسَی مَا مِنْ عَبْدٍ مِنْ عَبِیدِی فِی ذَلِک الزَّمَانِ بَکی أَوْ تَبَاکی وَ تَعَزَّی عَلَی وُلْدِ الْمُصْطَفَی إِلَّا وَ کانَتْ لَهُ الْجَنَّةُ ثَابِتاً فِیهَا وَ مَا مِنْ عَبْدٍ أَنْفَقَ مِنْ مَالِهِ فِی مَحَبَّةِ ابْنِ بِنْتِ نَبِیهِ طَعَاماً وَ غَیرَ ذَلِک دِرْهَماً إِلَّا وَ بَارَکتُ لَهُ فِی الدَّارِ الدُّنْیا الدِّرْهَمَ بِسَبْعِینَ دِرْهَماً وَ کانَ مُعَافاً فِی الْجَنَّةِ وَ غَفَرْتُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا مِنْ رَجُلٍ أَوِ امْرَأَةٍ سَالَ دَمْعُ عَینَیهِ فِی یوْمِ عَاشُورَاءَ وَ غَیرِهِ قَطْرَةً وَاحِدَةً إِلَّا وَ کتِبَ لَهُ أَجْرُ مِائَةِ شَهِید. خطاب رسید: به ده جهت 1- نماز، 2- زکات، 3- روزه، 4- حج، 5- جهاد، 6- جمعه، 7- جماعت، 8- قرآن، 9- علم، 10- عاشورا. موسی(ع) عرض کرد: بارالها عاشورا چیست؟ خطاب رسید: گریه و تباکی و برپایی عزا بر مصیبت های فرزند محمدمصطفی(ص) تا آنجا که فرمود: به عزت و جلالم سوگند هر بنده ای که روز عاشورا برحسین بن علی(ع) بگرید و قطره ای اشک از چشمش جاری شود ثواب صد شهید برایش نوشته می شود. مستدرک الوسائل، ج 10، ص319، ح12085-

37- مردی خدمت امام حسین(ع) رسید و گفت: من گناهکارم و نمی توانم دست از گناه بکشم مرا اندرزی بده. حضرت فرمود: اِفْعَلْ خَمْسَةَ أَشْیاء وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ فَأَوَّلُ ذَلِک لَاتَأْکلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّانِی اُخْرُجْ مِنْ وَلَایةِاللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّالِثُ اُطْلُبْ مَوْضِعاً لَایرَاک اللَّهُ وَأَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الرَّابِعُ إِذَا جَاءَ مَلَک الْمَوْتِ لِیقْبِضَ رُوحَک فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِک وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الْخَامِسُ إِذَا أَدْخَلَک مَالِک فِی النَّارِفَلَاتَدْخُلْ فِی النَّارِ وَأَذْنِبْ مَا شِئْتَ. پنج کار انجام نده و هر گناهی دوست داری بکن. 1- از روزی خدا نخور. 2- از ولایت خدا خارج شو. 3- جایی پیدا کن که خدا تو را نبیند. 4- وقتی ملک الموت برای قبض روحت آمد نگذار جانت را بگیرد. 5- وقتی مالک دوزخ تو را داخل جهنم انداخت داخل نشو سپس هرگناهی مایلی انجام بده. بحارالأنوار، ج 75، ص126، ح7-

38- امام صادق(ع) فرموده است: وَفَدَ إِلَی الْحُسَینِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِ وَفْدٌ فَقَالُوا: یاابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ أَصْحَابَنَا وَفَدُواإِلَی مُعَاوِیةَ وَ وَفَدْنَا نَحْنُ إِلَیک. فَقَالَ(ع) إِذَنْ أُجِیزُکمْ بِأَکثَرَ مِمَّا یجِیزُهُمْ. فَقَالُوا: جُعِلْنَا فِدَاک إِنَّمَا جِئْنَا لِدِینِنَا. قَالَ(ع) فَطَأْطَأرَأْسَهُ وَ نَکتَ فِی الْأَرْضِ وَ أَطْرَقَ طَوِیلًا ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ(ع) قَصِیرَةٌ مِنْ طَوِیلَةٍ: مَنْ أَحَبَّنَا لَمْ یحِبَّنَا لِقَرَابَةٍ بَینَنَا وَ بَینَهُ وَ لَالِمَعْرُوفٍ أَسْدَینَاهُ إِلَیهِ إِنَّمَاأَحَبَّنَالِلَّهِ وَرَسُولِهِ جَاءَ مَعَنَا یوْمَ الْقِیامَةِ کهَاتَینِ(وَ قَرَنَ بَینَ سَبَّابَتَیه). بحارالأنوار، ج 27، ص127، ح118-

39- امام حسین(ع) فرموده است: إِنَّ هَذِهِ الدُّنْیا قَدْ تَغَیرَتْ وَ تَنَکرَتْ وَ أَدْبَرَ مَعْرُوفُهَا فَلَمْ یبْقَ مِنْهَا إِلَّا صُبَابَةٌ کصَابَّةِ الْإِنَاءِ وَ خَسِیسُ عَیشٍ کالْمَرْعَی الْوَبِیلِ أ لَاتَرَوْنَ أَنَّ الْحَقَّ لَایعْمَلُ بِهِ وَ أَنَّ الْبَاطِلَ لَایتَناهَا عَنْهُ لِیرْغَبَ الْمُؤْمِنُ فِی لِقَاءِاللَّهِ مُحِقّاً فَإِنِّی لَاأَرَی الْمَوْتَ إِلَّاالْحَیاةَ وَ لَاالْحَیاةَ مَعَ الظَّالِمِینَ إِلَّا بَرَماً. إِنَّ النَّاسَ عَبِیدُ الدُّنْیا وَ الدِّینُ لَعْقٌ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ یحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَایشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّیانُونَ. وَ قَالَ(ع) لِرَجُلٍ اغْتَابَ عِنْدَهُ رَجُلًا یا هَذَا کفَّ عَنِ الْغِیبَةِ فَإِنَّهَا إِدَامُ کلَابِ النَّارِ وَ قَالَ عِنْدَهُ رَجُلٌ إِنَّ الْمَعْرُوفَ إِذَا أُسْدِی إِلَی غَیرِأَهْلِهِ ضَاعَ فَقَالَ الْحُسَینُ(ع) لَیسَ کذَلِک وَ لَکنْ تَکونُ الصَّنِیعَةُ مِثْلَ وَابِلِ الْمَطَرِتُصِیبُ الْبَرَّ وَالْفَاجِرَ. بحارالأنوار، ج75، ص117، ح2-

40. امام زمان(ع) فرموده است: أَلا یا أَهْلَ الْعالَمْ إِنَّ جَدِّی الْحُسَین قَتَلُوهُ عَطْشاناً أَلا یا أَهْلَ الْعالَمْ إِنَّ جَدِّی الْحُسَین طَرَحُوهُ عُرِیاناً أَلا یا أَهْلَ الْعالَمْ إِنَّ جَدِّی الْحُسَین سَحَقُوهُ عُدْوانا. علی یزدی حایری، إلزام الناصب، ج 2، ص233، فصل9-

یادداشت ارسالی از سید مهدی میر مسیب

احادیث امام حسین علیه السلام۳۲۱ حدیث

نورانیّت کلمات معصومین علیه السلام و تأثیرى که بر دلها مى گذارد، آن سخنان را متمایز و ممتاز ساخته است.
پروردگان مکتب و مؤمنانِ به خدا و رسول صلی الله علیه و آله و مبدأ و معاد، با «قرآن» و «حدیث» زنده اند و حیات روحى خویش را مدیون هدایت هاى اولیاى الهى اند.
تأکید و تشویقى که ائمّه(ع) درباره خواندن، حفظ کردن، یادآورى و گردآورى احادیث دارند، ضرورت توجّه بیشتر به این کلمات نورانى را گوشزد مى کند و حفظ «چهل حدیث» و نشر آن جایگاه والایى مى یابد.
آخرین سفیر الهى، حضرت محمد صلی الله علیه و آله که آورنده برترین دین و عالیترین مکتب است، رسالت خود را تکمیل فضایل و مکارم اخلاقى معرفى فرموده است: «بُعثت لِأُتَمِّمَ مَکارمَ الأخلاق». زندگانى پربرکت آن حضرت نیز گویاى میزان موفقیّت وى در ساختن امّتى با ایمان، وارسته، خداجو و با فرهنگ است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله، بیش از گفتار، با رفتارش مردم را به خدا و معنویّات جذب کرد و اخلاق وى، مهمترین تأثیر در تربیت انسانى آن قومِ رها شده از جاهلیّت و گرویده به نور اسلام داشت. در کنار «قرآن کریم»، گنجینه گسترده و گرانبهایى از معارف والا و ناب، در سخنان رسول خاتم صلی الله علیه و آلهنهفته است که بهره گیرى از آنها و آراسته شدن به آن فضایل را الزامى مى سازد. از این رو، گردآورى «چهل حدیث» از گهرهاى فراوانى که در مجموعه هاى حدیثى علماى اسلام تدوین شده است، گامى جهت نشر تعالیم اخلاقى و انسان ساز نبوى است.
در چگونه زیستن و چگونه بودن و چگونه تربیت کردن، مطمئن ترین راه، سیره و سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهاست که خداى متعالى، هم اخلاق او را به عنوانِ «خُلقِ عظیم» ستوده است، و هم سخنان او را متّکى به وحى و دور از هوى و هوس معرفى کرده است: «ما ینطق عَنِ الهوى». الگوى تربیتى ما شخصیّت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و رهنمودهاى حکیمانه آن پیامبر رحمت و اسوه هدایت و کمال است. این است مبناى روى آوردن ما به روایات معصومین علیهم السلام.
بارى ... در این مجموعه، چهل گوهر نفیس از احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله برگزیده ایم، تا به شما شیفتگانِ عترت و اهل بیت، تقدیم کنیم. البته گزینش چهل سخن از احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله واقعا دشوار است. مثل آن است که از بوستانى پر گل و معطّر و سرشار از گلهاى رنگارنگ و زیبا و روح نواز که هر گلى، شمیم دل انگیزى دارد، بخواهیم دسته گلى بچینیم.
حکمتهاى نبوى و احادیث آن حضرت، هر کدام ناب تر از دیگرى و هر یک نفیس تر و عزیزتر از آن دیگر است. با این حال، چاره اى جز انتخاب این چهل گوهر نبود.
امید است که ارباب معرفت و اهل بصیرت را مقبول افتد و چراغ راهمان در زندگى فردى و معاشرتهاى اجتماعى باشد.
قم ـ جـواد محـدثى
دى ۱۳۷۷


زندگینامه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله

حضرت محمد بن عبداللّه صلی الله علیه و آله، پیامبر بزرگوار اسلام و آخرین فرستاده خداوند براى هدایت بشر بود، که آیین اسلام را آورد و معجزه پایدار او «قرآن» بود و با صبر و مقاومت در راه اسلام و با تکیه به حسن خلق و جاذبه هاى اخلاقى، توانست در آن عصر جاهلیّت، امّتى عظیم پدید آورد.
پدرش عبداللّه و مادرش آمنه بود. میلاد فرخنده اش در ۱۷ ربیع الأوّل سال «عام الفیل» در مکه معظّمه اتفاق افتاد. از کودکى، ویژگیهاى خاصّ او توجّه همگان را به خود جلب مى کرد و آینده تابناکى را براى حضرتش پیش بینى مى کردند. در ۲۰ سالگى با حضرت خدیجه که از زنان ثروتمندان و با شخصیت و پاکدامن عرب بود ازدواج کرد و در چهل سالگى از سوى خدا به پیامبرى مبعوث شد و نخستین آیات قرآن در «غار حرا» بر قلب حضرت فرود آمد.
مدّت ۱۳ سال در مکّه مردم را به توحید دعوت کرد و بتدریج، پیروان او زیاد شدند و برخى به سرزمین دور دست حبشه مهاجرت کردند. در پى فشارها و آزارهاى مشرکان قریش، خود و یاران مسلمانش به مدینه هجرت کردند. حضرت رسول صلی الله علیه و آلهده سال بقیّه عمر خود را در مدینه به عنوانِ پیشواى دینى و سیاسى مردم و به عنوان پیامبرى قدرتمند و رهبرى محبوب گذراند. در همین دوران بود که با مشرکان قریش و منافقان جنگهاى متعدّدى کرد. جنگهاى آن حضرت، اغلب دفاعى و براى دفع تجاوز و حمله مشرکان بود. از جمله مشهورترین این نبردها عبارت است از: جنگ بدر، جنگ اُحد، جنگ احزاب، جنگ خیبر، جنگ موته، فتح مکّه، جنگ حُنین.
پیامبر اسلام پس از تعیین جانشین خود «امام على علیه السلام» در غدیر خم و در سال آخر عمر خویش، در روز ۲۸ صفر سال ۱۱ هجرى در مدینه از دنیا رفت و در خانه خویش به خاک سپرده شد، جایى که امروز، بخشى از «مسجد النبى» است و حرم رسول خدا شمرده مى شود.
زندگانى آن حضرت را به سه بخش مى توان تقسیم کرد: از تولّد تا بعثت، از بعثت تا هجرت به مدینه، و از هجرت تا وفات.
حضرت محمد صلی الله علیه و آله همه عمر را به پاکى و ایمان گذراند. پدران و نیاکانش همه یکتا پرست بودند. خود نیز در طول عمر، یک لحظه بت نپرستید و به هیچ یک از آلودگیهاى دوران سیاه جاهلیت آلوده نگشت. در طول مدّت ۲۳ سال پیامبرى نیز یک لحظه از هدایت و ارشاد مردم به سوى توحید و راه خدا و دعوت به پاکى و نیکى و عدالت غافل نبود. وى توانست مردم پراکنده و بى فرهنگ آن روزگار را به امّتى متّحد، با ایمان و نیرومند مبدّل سازد و در سایه اسلام، تمدّن درخشان و عظیمى را پایه گذارى کند که تا امروز باقى است.
تنها دخترى که از آن حضرت باقى ماند، فاطمه زهرا علیهاالسلام همسر امیرالمؤمنین علیه السلام بود که چهار فرزند داشت: امام حسن، امام حسین، حضرت زینت و امّ کلثوم. نسل پیامبر اکرم از طریق دختر بزرگوارش که «کوثر» لقب یافته است، تداوم یافت. امروز به کسانى که از نسل حضرت محمد صلی الله علیه و آلهاند «سادات» گفته مى شود.
حضرت محمد صلی الله علیه و آله، اخلاقى والا، رفتارى انسانى و بزرگوارانه داشت و اخلاق نیک او یکى از مهمترین عوامل موفقیت او در دعوت اسلامى اش به شمار مى رفت. خوش اخلاقى، تواضع، عفو، ایثار، مردم دوستى، حلم، عدالت، کمک به محرومان، یتیم نوازى، شجاعت و... از جمله خصلت هاى برجسته او بود. در میان یاران خویش محبوبیتى فراوان داشت و درگذشت او عظیمترین فاجعه معنوى و بشرى براى مسلمانان و همه مردم بود، چون با رحلت او نزول وحى آسمانى قطع شد و آخرین پیامبر از سلسله نورانى انبیاى الهى از دنیا رفت. او آخرین پیامبر و دین او آخرین دین و کاملترین مکتب بود. امروز بیش از ۵/۱ میلیارد انسان در سراسر جهان، مسلمان و پیرو آیین اویند.
شخصیت بارز پیامبر، چه از نظر شمایل و خلقت و چه از نظر فضایل و اخلاق، بسیار جذّاب و اثر گذار بود. سیمایى پر ابهّت و جذّاب، قامتى متوسّط، چشمانى درشت و سیاه، ابروانى پیوسته و پیشانى بلند و محاسنى پرپشت داشت. دندانهایش مرتّب و سفید و اندامش متعادل و موزون بود. چهره اى خندان و رفتارى متواضعانه و گفتارى شیرین و دلنشین داشت.
رفتارش در خانه خود با اهل خانه آمیخته به صلح و صفا و عاطفه بود. در کارهاى خانه کمک مى کرد، با دست خویش، جامه اش را وصله مى زد، گوسفند را مى دوشید، با اهل خانه هم غذا مى شد، از هر چه حاضر بود مى خورد، از هیچ غذایى بدگویى نمى کرد. روى زمین مى نشست و روى زمین غذا مى خورد. نشست و برخاست او هم به یاد خدا و فروتنانه بود. به واردین سلام مى کرد و جاى مى گشود. سبقت در سلام داشت، دعوت همه را (بى آنکه میان فقیر و غنى و برده و آزاد فرق بگذارد) مى پذیرفت. در تشییع جنازه شرکت مى کرد، به عیادت بیماران مى رفت، جویاى حال اصحاب خویش مى شد، شوخى مى کرد ولى جز حق نمى گفت. برخوردى مؤدّبانه داشت. هنگام برخورد، دست مى داد. در چهره کسى خیره نمى شد. با فقیران و بینوایان همنشین و هم غذا مى شد. خیلى دیر عصبانى مى گشت و خیلى زود راضى مى شد و مى بخشید. صبورى و تحمّل او نسبت به سختى ها و جفا و تندى دیگران بسیار زیاد بود. نظم و بهداشت و بوى خوش و نظافت و تمیزى او زبانزد همگان بود.
پاى خود را پیش کسى دراز نمى کرد، از کسى عیجویى نمى کرد، سخن زشت و ناسزا بر زبان جارى نمى ساخت، بیشتر رو به قبله مى نشست. دندانهایش را مرتب مسواک مى کرد و موى سر و صورتش را شانه مى زد و همیشه معطّر بود. وقت خویش را چه در خانه و چه در بیرون، صرف تبلیغ اسلام و ارشاد مردم و رسیدگى به نیازهاى آنان مى کرد. به حرفهاى دیگران خوب گوش مى داد، سخن کسى را قطع نمى کرد، جدّى بود و محکم و استوار راه مى رفت، در مسافرتها عقب تر از همه حرکت مى کرد تا به ضعیفان و در راه ماندگان کمک کند. بخشنده و سخاوتمند بود. تواضع داشت و به هر مرکبى که فراهم بود سوار مى شد و اگر وسیله اى نبود، پیاده مى رفت.
در نماز، حالت خشوع و خشیت او فوق العاده بود. نماز شب بر آن حضرت واجب بود و پیوسته بخشى از شبهایش به تهجّد و نیایش مى گذشت و به نماز بسیار علاقه داشت و چون وقت نماز مى رسید، دیگر کسى را نمى شناخت و مشتاقانه مهیّاى نماز مى گشت و مى فرمود: فروغ چشم من در نماز و روزه است و هرگز از نماز سیر نمى شوم.
به دنیا هیچ دلبستگى نداشت ساده مى زیست و ساده مى پوشید و ساده غذا مى خورد و هرگاه میان دو کار مخیّر مى شد، آنچه را که سخت تر بود انتخاب مى کرد.
اخلاقش قرآن بود و خودش مجسمه فضایلى بود که براى تکمیل آنها مبعوث شده بود. این بود که خداوند او را «اسوه حسنه» معرفى کرد و مسلمانان را فرمود تا از این اسوه، سرمشق بگیرند. هم سیره اش الگوى ماست و هم گفتارهاى گهربارش راهنماى زندگى است.
باشد که پیروان و شاگردان خوبى در «مکتب محمّدى» باشیم.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى نبوى » صلوات الله علیه و آله  حدیث شماره : ۱۰۰

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلّىٍ علیه السلام: مَنْ عَرَفَ حَقَّ اَبَوَیْهِ الْأفْضَلَیْنِ: مُحَمَّدٍ وَعَلّىٍ وَاَطاعَهـُما حَقَّ طاعـَتِهِ، قیـلَ لَهُ: تَبَحْبَحْ فی اَىِّ جِنانٍ شِئْتَ. 

امام حسین علیه السلام فرمود: کسى که حق دو پدر برتر (از پدر طبیعى) خود یعنى حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و على علیه السلام را بشناسد و آنها را آنطور که شایسته است اطاعت کند به او گفته مى شود: در هر جاى بهشت که دوست دارى فرود آى و جاى بگیر.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۱

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: نَحْنُ حِزْبُ اللّه ِ الْغالِبُونَ، وَعِتْرَةُ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهالاَْقْرَبُونَ، وَاَهْلُ بَیْتِهِ الطَّیِّبُونَ، وَأَحَدُالثَّقَلَیْنِ الَّذینَ جَعَلَنا رَسُولُ اللّه ِ ثانِىَ کِتابِ اللّه ِ . . . 

امام حسین علیه السلام فرمود: ما حزب اللّه پیروزیم، و عترت نزدیکتر رسول خدا و خاندان پاک اوییم، و ما یکى از دو وزنه سنگینیم که رسول خدا ما را همتاى کتاب خدا قرار داده است.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۲

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: مَنْ أحَبَّنا لایُحِبُّنا إلاّ لِلّهِ، جِئْنا نَحْنُ وَهُوَ کَهاتَیْنِ ـ وَقَدَّرَ بَیْنَ سَبّابَتَیْهِ ـ وَمَنْ أَحَبَّنا لایُحِبُّنا إلاّ لِلدُّنْیا، فَإنَّهُ إذا قامَ قائِمُ الْعَدْلِ وَسِعَ عَدْلُهُ الْبِرَّ وَالْفاجِرَ. 

امام حسین علیه السلام فرمود: کسى که ما را تنها، بخاطر خدا دوست بدارد، ما و او مثل این دو (اشاره به دو انگشت) مى آییم، و کسى که ما را بخاطر دنیا هم دوست داشته باشد (باز مفید است زیرا) هنگامى که امام زمان علیه السلام ظهور کند، عدالت او شامل خوب و بد مى شود.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۳

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: اَیُّهَا النّاسُ! اِنَّ اللّه َ جَلَّ ذِکْرُهُ ماخَلَقَ الْعِبادَ اِلاّ لِیَعْرِفُوهُ، فَاِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإذا عَبَدُوهُ اسْتَغْنُوا بِعِبادَتِهِ عَنْ عِبادَةِ ماسِواهُ. فَقالَ لَهُ رَجُلٌ: یَابْنَ رَسُولِ اللّه ِ بِأَبى أَنْتَ وَاُمّی فَما مَعْرِفَةُ اللّه ِ؟ قالَ: «مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمانٍ إِمامَهُمْ اَلَّذى یَجِبُ عَلَیْهِمْ طاعَتُهُ.» 

امام حسین علیه السلام فرمود: اى مردم! همانا خداى بزرگ بندگان را نیافریده مگر براى آنکه او را بشناسند، وقتى او را شناختند او را پرستش خواهند کرد، هنگامى که او را پرستش کردند از بندگى غیر او بى نیاز مى شوند. مردى گفت: اى فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدایت باد، شناخت خدا چیست؟ فرمود: عبارتست از شناخت مردم هر زمان امامشان را، آن امامى که اطاعت او بر آنها واجب است.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۴

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: ما کُنّا نَعْرِفُ الْمُنافِقِینَ عَلى عَهْدِ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله اِلاّ بِبُغْضِهِمْ عـَلیـّاً وَوُلْـدَهُ علیه السلام. 

امام حسین علیه السلام فرمود: مـا زمان رسـول خدا صلی الله علیه و آله، منافقین را فقط با دشمنى با على علیه السلام و فرزندان او مى شناختیم.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۵

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: مَنْ دَمَعَتْ عَیْناهُ فینا دَمْعَةً بِقَطْرَةٍ اَعْطاهُ اللّه ُ تَعالى الْجَـنَّةَ. 

امام حسین علیه السلام فرمود: کسى که چشمانش قطره اى اشک براى ما بریزد، خــداوند بهشت را بـه او عطا خواهـد کـرد.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۶

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: لَوْلَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا إلاّیَوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ الْیَوْمَ حَتّى یَخْرُجَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدى، فَیَمْلاَءُها عَدْلاً وَقِسْطاً کَما مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً، کَذلِکَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهیَقُول. 

امام حسین علیه السلامفرمود: اگر از دنیا بجز یک روز باقى نمانده باشد، خـداوند آن روز را طـولانى خواهـد کـرد تا اینکه مردى از خاندان من ظهور کند، و دنـیا را پـر از عـدل و داد کند همانگونه که از ظلم و ستم پر شده است، از رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین شنیدم.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۷

نمایش منبع

 قالَ رَجُلٌ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلىٍّ علیه السلام: یا ابْنَ رَسُولِ اللّه ِ أَنَا مِنْ شیعَتِکُمْ، قالَ: اتَّـقِ اللّه َ وَ لا تَدّْعِیَنَّ شَیْئاً یَقُولُ اللّه ُ لَکَ کَذِبْتَ وَفَجَرْتَ فِى دَعْواکَ، إِنَّ شیعَتَنا مَنْ سَلُمَتْ قُلُوبُهُمْ مِنْ کُلِّ غِشٍّ وَغِلٍّ وَدَغَلٍ، وَلکِنْ قُلْ أَنَا مِنْ مَوالِیکُمْ وَمُحِبّیکُمْ. 

مردى به امام حسین علیه السلام گفت: اى فرزند رسول خدا من از شیعیان شمایم، فرمود: از خدا بترس! چیزى را ادّعا نکن که خدا بگویدت دروغ گفتى و ادّعاى گزافى کردى، شیعیان ما کسانى اند که دلهایشان از هر نوع غلّ و غشّ و دغلکارى پاک باشد، ولى تو بگو: من از دوستان و علاقه مندان شمایم.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۸

نمایش منبع

 قالَ الْحُسَیْنُ علیه السلام: لِیَکُنْ کُلُّ امْرِئٍ مِنْکُمْ حِلْساً مِنْ اَحْلاسِ بَیْتِهِ مـادامَ هذَا الرَّجـُلُ حَیـّاً فَاِنْ یُهْلَکْ وَاَنْتُمْ أحْـیاءٌ رَجَوْنا اَنْ یُخَیِّرَاللّه ُ لَنا وَیُؤْتینا رُشْدَنا وَلا یَکِلَنا اِلى انْفُسِنا، «اِنَ اللّه َ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا وَالَّذینَ هُمْ مُحْسِنُون.»َ 

امام حسین علیه السلام فرمود: هریک از شما تا زمانى که این مرد (معاویه) زنده است خانه نشین در خانه خودش باشد (یعنى حرکتى نکند) پس وقتى که او به هلاکت رسید و شما زنده بودید امید است که خداوند رشد و رستگارى را براى ما برگزیند و ما را بخودمان وامگذارد، (همانطور که در قرآن وعده فرموده است که) خدا با کسانى است که تقوا پیشه کنند و کار نیکو انجام دهند.

مسیر این حدیث در کتابخانه :چهل حدیث « گهرهاى حسینى » علیه السلام‏  حدیث شماره : ۵۰۹

احادیث اخلاقی امام حسن(ع)

ما مسئول وعده هایمان هستیم

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «المسؤول حر حتی یعد، ومسترق المسؤول حتی ینجز؛ انسان تا وعده نداده، آزاد است، اما وقتی وعده می دهد، زیر بار مسئولیت می رود و تا به وعده هایش عمل نکند، رها نخواهد شد».1

1. بحارالانوار، ج78، ص113.

راه بنده خدا شدن، بی نیاز شدن مسلمان و عادل محسوب شدن

امام حسن مجتبی(ع) فرمود:

ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ مَحارِمِ اللّهِ تَکنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَک تَکنْ غَنِیاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَک تَکنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ یصاحِبُوک بِهِ تَکنْ عَدْلاً.1

ای فرزند آدم! نسبت به محرمات الهی، عفیف و پاک دامن باش تا عابد و بنده خدا باشی. راضی باش بر آنچه خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنی و بی نیاز باشی. نسبت به همسایگان، دوستان و هم نشینان خود نیکی و احسان نما تا مسلمان محسوب شوی. با افراد [مختلف] آنچنان برخورد کن که انتظار داری دیگران همان گونه با تو برخورد کنند.

1. نزهه النّاظر و تنبیه الخاطر، ص79، ح33؛ بحارالانوار، ج78، ص112، س8.

زیرک ترین، احمق ترین و گرامی ترین اشخاص را بشناسیم

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «أکیسُ الْکیسِ التُّقی، وَ أحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ السُّؤالِ؛ زیرک ترین و هوشیارترین افراد، پرهیزکار ترین فرد است. احمق و نادان ترین افراد، کسی است که تبه کار و اهل معصیت باشد. گرامی ترین و باشخصیت ترین افراد، کسی است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک کند».1

1. إحقاق الحقّ، ج11، ص20، س1؛ بحارالانوار، ج44، ص30.

برآوردن حاجت دوستان از اعتکاف یک ماهه دوست داشتنی تر است

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «لَقَضاءُ حاجَهِ أخ لی فِی اللّهِ أحَبُّ مِنْ إعْتِکافِ شَهْر؛ هر آینه برآوردن حاجت و رفع مشکل دوست و برادرم، از یک ماه اعتکاف، در مسجد، بهتر و محبوب تر است».1

1. کلمه الإمام الحسن(ع)، ص139.

نکوهش شوخی های بی جا و آثار آن

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «ألْمِزاحُ یأْکلُ الْهَیبَهَ، وَ قَدْ أکثَرَ مِنَ الْهَیبَهِ الصّامِت؛ مزاح و شوخی های زیاد و بی جا، شخصیت و وقار انسان را از بین می برد و چه بسا افراد ساکت دارای شخصیت و وقار عظیمی می باشند».1

1. کلمه الإمام الحسن(ع)، ص139؛ بحارالانوار، ج75، ص113.

سبک شمردن دوستان نشانه چیست؟

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «مَنِ اسْتَخَفَّ بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ؛ کسی که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آنها بی اعتنا باشد، مروت و جوان مردیش فاسد گشته است».1

1. کلمه الإمام الحسن(ع)، ص209.

صبر، وفای به عهد و عجله، نشانه چیست؟

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «إنّ الْحِلْمَ زینَهٌ، وَالْوَفاءَ مُرُوَّهٌ، وَالْعَجَلهَ سَفَهٌ؛ شکیبایی، زینت شخص، وفای به عهد، نشانه جوان مردی، و عجله و شتاب زدگی [در کارها بدون اندیشه] دلیل بی خردی است».1

1. همان، ص198.

روایتی درباره بهداشت: توصیه به شستن دست ها قبل و بعد از غذا

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «غَسْلُ الْیدَینِ قَبْلَ الطَّعامِ ینْفِی الْفَقْرَ، وَبَعْدَهُ ینْفِی الْهَمَّ؛ شستن دست ها پیش از طعام، تنگ دستی را می زداید و پس از آن، ناراحتی ها و آفت ها را از بین می برد».1

1. همان، ص46.

مروت و جوان مردی چیست؟

وَسُئِلَ عَنِ الْمُرُوَّهِ؟ فقالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی(ع): «شُحُّ الرَّجُلِ عَلی دینِهِ، وَإصْلاحُهُ مالَهُ، وَقِیامُهُ بِالْحُقُوقِ».1

از حضرت درباره جوان مردی سؤال شد، فرمود: «جوان مرد کسی است که در نگه داری دین و عمل به آن بکوشد و در اصلاح اموال و ثروت خود، همت گمارد و در رعایت حقوق طبقات مختلف پا بر جا باشد».

1. تحف العقول، ص235، س14؛ بحارالانوار، ج73، ص312، ح3.

کدام دوست بهتر است؟ بهترین دوست کدام است؟ بیگانه ترین کیست؟

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «إنَّ مَنْ خَوَفَّک حَتّی تَبْلُغَ الاْمْنَ، خَیرٌ مِمَّنْ یؤْمِنْک حَتّی تَلْتَقِی الْخَوْفَ؛ همانا کسی که تو را ـ در برابر عیب ها و کمبودها ـ هشدار دهد تا آگاه و بیدار شوی، بهتر از کسی است که فقط تو را تعریف و تمجید کند تا بر عیب هایت افزوده شود».1

همچنین می فرماید: «القَریبُ مَنْ قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّهُ وَإنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَالْبَعیدُ مَنْ باعَدَتْهُ الْمَوَدَّهُ وَإنْ قَرُبُ نَسَبُهُ؛ بهترین دوست نزدیک به انسان، کسی است که در همه حالات دل سوز و با محبت باشد، گرچه خویشاوندی نزدیکی هم نداشته باشد. بیگانه ترین فرد کسی است که از محبت و دل سوزی بیگانه باشد، گرچه از نزدیک ترین خویشاوندان باشد».2

1. إحقاق الحقّ، ج11، ص242، س2.

2. تحف العقول، ص234، س3؛ بحارالانوار، ج75، ص106، ح4.

شکر و صبر دو خیر بدون شر

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «اَلْخَیرُ الَذّی لا شَرَّفیهِ: ألشُّکرُ مَعَ النِّعْمَهِ، وَالصّبْرُ عَلَی النّازِلَهِ؛ آن خوبی که شر و آفتی در آن نباشد، شکر در مقابل نعمت ها و صبر و شکیبایی در برابر سختی هاست».1

1. تحف العقول، ص234، س7؛ بحارالانوار، ج75، ص105، ح4.

تأکید بر اهمیت و نتایج درخشان مشورت

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «ما تَشاوَرَ قَوْمٌ إلاّ هُدُوا إلی رُشْدِهِمْ؛ هیچ گروهی در کارها با یکدیگر مشورت نکرده اند، مگر آنکه به رشد فکری و عملی و... رسیده اند».1

1. تحف العقول، ص233؛ أعیان الشیعه، ج1، ص577؛ بحارالانوار، ج75، ص105، ح4.

اموری که سبب جلب بی نیازی می شود

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «تَرْک الزِّنا، وَکنْسُ الْفِناء، وَغَسْلُ الاْناء مَجْلَبَهٌ لِلْغِناء؛ انجام ندادن زنا، نظافت راهرو و جاروی در منزل و شستن ظروف، سبب رفاه و بی نیازی می شود».1

1. کلمه الإمام حسن(ع)، ص212؛ بحارالانوار، ج73، ص318، ح6.

معنای بخل چیست؟

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی(ع): «عَنِ الْبُخْلِ؟ فَقالَ: هُوَ أنْ یری الرَّجُلُ ما أنْفَقَهُ تَلَفاً، وَما أمْسَکهُ شَرَفاً».1

از امام حسن مجتبی(ع) درباره بُخل سؤال شد؟ در جواب فرمود: «معنای آن چنین است که انسان آنچه را به دیگری کمک و انفاق کند، فکر نماید که از دست داده و تلف شده است و آنچه را ذخیره کرده و نگه داشته است، خیال کند برایش می ماند و موجب شخصیت و شرافت او خواهد بود».

1. أعیان الشّیعه، ج1، ص577؛ بحارالانوار، ج75، ص113، ح7.

فاصله بین حق و باطل

امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «بَینَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیتَ بَعَینِک فَهُوَ الْحَقُّ وَقَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیک باطِلاً کثیراً؛ بین حق و باطل چهار انگشت فاصله است، آنچه را با چشم خود ببینی، حق است و آنچه را شنیدی یا آنکه برایت نقل کنند، چه بسا باطل باشد».1

1. تحف العقول، ص229، س5؛ بحارالانوار، ج10، ص130، ح1.

سه صفت که هلاکت در پی دارد: تکبر، حرص، حسد

امام حسن مجتبی(ع) فرمود:

هَلاک الْمَرْءِ فی ثَلاث: اَلْکبْرُ، وَالْحِرْصُ، وَالْحَسَدُ; فَالْکبْرُ هَلاک الدّینِ،، وَبِهِ لُعِنَ إبْلیسُ. وَالْحِرْصُ عَدُوّ النَّفْسِ، وَبِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَّهِ. وَالْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَمِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ.1

هلاکت و نابودی دین و ایمان هر شخص در سه چیز است: تکبر، حرص و حسد. تکبر، سبب نابودی دین و ایمان شخص است و به وسیله تکبر، شیطان با آن همه عبادت ملعون شد. حرص و طمع، دشمن شخصیت انسان است، همان طوری که حضرت آدم(ع) به وسیله آن از بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلاف ها و زشتی هاست و به همان جهت، قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند.

1. أعیان الشّیعه، ج1، ص577؛ بحارالانوار، ج75، ص111، ح6.

فایده و نتیجه مجالست زیاد با علما

امام حسن مجتبی(ع) فرمود:

مَنْ أکثَرَ مُجالِسَه الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما وَجَدَ مِنَ الزِّیادَهِ فی نَفْسِهِ، وَکانَتْ لَهُ وَلایهٌ لِما یعْلَمُ، وَ إفادَهٌ لِما تَعَلَّمَ.1

هر که با علما بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه اش باز و توسعه می یابد و بر معلوماتش افزوده می گردد و به سادگی می تواند دیگران را هدایت نماید.

1. إحقاق الحقّ، ج11، ص238، س2.

حداقل یک فایده از هشت فایده نصیب کسی است که اهل مسجد باشد

امام حسن مجتبی(ع) فرمود:

مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمان: آیةً مُحْکمَةً، أَخاً مُسْتَفاداً، وَعِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَرَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَکلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَتَرْک الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیةً.1

هر کس جایگاه [عبادات] خود را در مسجد قرار دهد، یکی از هشت فایده شاملش می شود: برهان و نشانه ای [برای معرفت، دوست و برادری سودمند، دانش و اطلاعاتی جامع، رحمت و محبت عمومی، سخن و مطلبی که او را هدایت گر باشد [توفیق إجباری] در ترک گناه به جهت شرم از مردم یا به جهت ترس از عقاب.

1. تحف العقول، ص235، س7؛ مستدرک، ج3، ص359، ح3778.

دقت در دوست یابی

امام حسن مجتبی(ع) در سفارشی به یکی از فرزندان خویش فرمود: «یا بُنَی لا تُواخِ اَحَدا حَتّی تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَاِذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخُبْرَةَ وَ رَضیتَ الْعِشْرَةَ فَآخِهِ عَلی اِقالَةِ الْعَثْرَةِ وَ الْمُواساةِ فِی الْعُسْرَةِ؛ پسرم! با هیچ کس برادری [و دوستی] مکن، مگر آنکه [اول] بدانی کجا رفت و آمد دارد و از چه خانواده ای است. هرگاه به این مسئله پی بردی و معاشرت و دوستی او را [طبق معیارها] پسندیدی، پس با او برادری [و دوستی] کن، و [دوم] در گذشتن از لغزش ها و همدردی در سختی».1

1. تحف العقول، ص404، ش3.

صبر و بردباری

امام حسن مجتبی(ع) می فرماید: «جَرَّبْنا وَ جَرَّبَ الْمُجَرِّبُونَ فَلَمْ نَرَ شَیئا اَنْفَعُ وِجْدانا وَ لا اَضَرُّ فِقْدانا مِنَ الصَّبْرِ تُداوی بِهِ الاُْمُورُ؛ تجربه ما و دیگران نشان می دهد که چیزی نافع تر از داشتن صبر و زیان بارتر از نداشتن بردباری دیده نشده است، صبری که به وسیله آن تمام امور درمان می شود».1

1. شرح نهج البلاغه، ج1، ص320.

ریشه و اساس تمامی خوبی ها

امام مجتبی(ع) می فرماید: «اُوصیکمْ بِتَقْوَی اللّه و اِدامَةِ التَّفَکرِ، فَاِنَّ التَّفَکرَ اَبُو کلِّ خَیرٍ وَ اُمُّهُ؛ شما [شیعیانم] را به پرواپیشگی و اندیشیدن دایم سفارش می کنم؛ زیرا تفکر، پدر و مادر [و ریشه و اساس] تمامی خوبی هاست».1

در جای دیگر فرمود: «عَلَیکم بِالْفِکرِ فَاِنَّهُ مَفاتیحُ اَبْوابِ الْحِکمَةِ؛ بر شما [شیعیان] لازم است که اندیشه کنید؛ زیرا فکر کلیدهای درهای حکمت است».2

در جای دیگری اظهار می دارد: «عَجِبْتُ لِمَنْ یتَفَکرُ فی مَأْکولِهِ کیفَ لا یتَفَکرُ فی مَعْقُولِهِ فَیجَنِّبُ بَطْنَهُ ما یؤذیهِ وَ یودِعُ صَدْرَهُ ما یرْدیهِ؛ در شگفتم از کسی که در [چگونگی استفاده از] خوراکی های خود اندیشه می کند، ولی درباره معقولات خویش اندیشه نمی کند. پس از آنچه معده اش را آزار می دهد، دوری می کند، در حالی که سینه [و روح] خود را از پست ترین چیز پر می کند».3

1. مجموعه ورّام، ج1، ص53.

2. میزان الحکمه، ج8، ص245.

3. بحارالانوار، ج1، ص218.

بیناترین، شنواترین و سالم ترین

امام حسن(ع) فرمود: «اِنَّ اَبْصَرَ الاَْبْصارِ ما نَفَذَ فِی الْخَیرِ مَذْهَبُهُ وَ اَسْمَعَ الاَْسْماعِ ما وَعَی التَّذْکیرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ وَ اسْلَمَ الْقُلُوبِ ما طَهُرَ مِنَ الشُّبَهاتِ؛ به راستی، بیناترین دیده ها آن است که در خیر نفوذ کند و شنواترین گوش ها آن است که تذکرات [دیگران] را بشنود و از آن بهره مند شود و سالم ترین دل ها آن است که از شک و شبهه پاک باشد».1

1. تحف العقول، ص408، ش17.

خدامحوری

«مَنْ طَلَبَ رِضَی اللّهِ بِسَخَطِ النّاسِ کفاهُ اللّهُ اُمُورَ النّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَی النّاسِ بِسَخَطِ اللّهِ وَکلَهُ اللّهُ اِلَی النّاسِ؛ هر کس رضایت خدا را بخواهد، هر چند با خشم مردم همراه شود؛ خداوند او را از امور مردم کفایت می کند و هر کس که با به خشم آوردن خداوند دنبال رضایت مردم باشد، خدا او را به مردم وا می گذارد».1

1. میزان الحکمه، ج4، ص153.

فواید خدامحوری

«اَنَا الضّامِنُ لِمَنْ لَمْ یهْجُسْ فی قَلْبِهِ اِلاّ الرِّضا اَنْ یدْعُوَ اللّهَ فَیسْتَجابُ لَهُ؛ من ضمانت می کنم برای کسی که در قلب او چیزی نگذرد، جز رضا[ی خداوندی] که خداوند دعای او را مستجاب فرماید».1

1. بحارالانوار، ج43، ص351.

مجله  اشارات ایام (اشارات)  تابستان سال 1391 شماره 147 

چهل حدیث از امام جعفر صادق علیه‌السلام

امام صادق علیه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى، به پیمان‌ه‏اى پر می‌ماند که دو سوم آن هوش و زیرکى، و یک‌سومش نادیده گرفتن و تجاهل است‏.

۱. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: مَنْ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ رُضِیَ بِهِ حَکَماً لِغَیْرِهِ. (کافی، ج۲، ص۱۴۶)

از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود: هرکس که در مورد خود، رعایت انصاف نماید، به داورى دیگران پذیرفته شود.

۲. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا کَانَ الزَّمَانُ زَمَانَ جَوْرٍ وَ أَهْلُهُ أَهْلَ غَدَرٍ فَالطُّمَأْنِینَةُ إِلَى کُلِّ أَحَدٍ عَجْزٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: آنگاه که روزگار، زمانۀ ستم باشد و مردمش اهل نیرنگ باشند، اعتماد به هرکسى درماندگى است.

۳. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا أُضِیفَ الْبَلَاءُ إِلَى الْبَلَاءِ کَانَ مِنَ الْبَلَاءِ عَافِیَةٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون بلا بر بلا فزاید، (نشانۀ) رهایى از بلا باشد.

۴. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ صِحَّةَ مَا عِنْدَ أَخِیکَ فَأَغْضِبْهُ فَإِنْ ثَبَتَ لَکَ عَلَى الْمَوَدَّةِ فَهُوَ أَخُوکَ وَ إِلَّا فَلَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون خواستى سلامت نفس برادرت را دریابى، او را به خشم آور. اگر در رفاقت با تو استوار ماند، او برادر تو است، وگرنه برادرت نیست‏.

۵. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَعْتَدَّ بِمَوَدَّةِ أَحَدٍ حَتَّى تُغْضِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: به رفاقت کسى اعتماد مکن، تا او را [از روی امتحان،] سه بار به خشم آورى.

۶. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَثِقَنَّ بِأَخِیکَ کُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَا تُسْتَقَالُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: به دوستت اعتمادِ مطلق مکن، زیرا زمین‌خوردن و ازپاى‌درآمدن بر اثر دلباختگى و اعتماد همه‌جانبه، درمان و جبرانى ندارد.

۷. قَالَ علیه‌السلام: الْإِسْلَامُ دَرَجَةٌ وَ الْإِیمَانُ عَلَى الْإِسْلَامِ دَرَجَةٌ وَ الْیَقِینُ عَلَى الْإِیمَانِ دَرَجَةٌ وَ مَا أُوتِیَ النَّاسُ أَقَلَّ مِنَ الْیَقِینِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: اسلام یک درجه است، و ایمان درجه‌‏ای ا‌ست روى اسلام، و یقین درجه‏‌ای است روى ایمان، آنچه مردم به آن رسند کمتر از یقین است‏.

۸. قَالَ علیه‌السلام: إِزَالَةُ الْجِبَالِ أَهْوَنُ مِنْ إِزَالَةِ قَلْبٍ عَنْ مَوْضِعِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: برکندن کوه‌ها آسان‌تر از برکندن دل‌ها از جاى خویش است‏.

۹. قَالَ علیه‌السلام: الْإِیمَانُ فِی الْقَلْبِ وَ الْیَقِینُ خَطَرَاتٌ. (محاسن برقی، ج۱، ص۲۴۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: ایمان در قلب است، و یقین، خطورها و الهاماتى است.

۱۰. قَالَ علیه‌السلام: الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیَا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ وَ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: میل به دنیا، مایۀ غم و اندوه است و بى‏‌میلى و زهد به دنیا، مایۀ آسایش دل و پیکر است.

۱۱. قَالَ علیه‌السلام: مِنَ الْعَیْشِ دَارٌ یُکْرَى وَ خُبْزٌ یُشْرَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: از عیش در زندگی، داشتن خانه‏‌اى اجاره‏‌اى و نانى خریدنى است‏.

۱۲. قَالَ علیه‌السلام لِرَجُلَیْنِ تَخَاصَمَا بِحَضْرَتِهِ: أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَظْفَرْ بِخَیْرٍ مَنْ ظَفِرَ بِالظُّلْمِ وَ مَنْ یَفْعَلِ السُّوءَ بِالنَّاسِ فَلَا یُنْکِرِ السُّوءَ إِذَا فُعِلَ بِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام به دو مرد که در حضورش نزاع مى‏‌کردند، فرمود: هان! هرکه با زورگویى پیروزى یابد، پیروزى‏‌اش نیکو نباشد و آن‌کس که با مردم بدى کند، نبایستى از بدى مردم، ناراحت گردد.

۱۳. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: التَّوَاصُلُ بَیْنَ الْإِخْوَانِ فِی الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِی السَّفَرِ التَّکَاتُبُ. (کافی، ج۲، ص۶۷۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: برقرارى ارتباط بین برادران در وطن، دیدار یکدیگر است و هنگام سفر، نامه‌نگارى است‏.

۱۴. قَالَ علیه‌السلام: لَا یَصْلُحُ الْمُؤْمِنُ إِلَّا عَلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ التَّفَقُّهِ فِی الدِّینِ وَ حُسْنِ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعِیشَةِ وَ الصَّبْرِ عَلَى النَّائِبَةِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: مؤمن جز به سه خصلت نیک نشود: فهم عمیق در دین، اندازه‌دارى نیکو در زندگانى و بردبارى بر ناگوارى.‏

۱۵. قَالَ علیه‌السلام: الْمُؤْمِنُ لَا یَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا یَفْضَحُهُ بَطْنُهُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: بر مؤمن، عورتش چیره نگردد و شکمش او را رسوا نسازد.

۱۶. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: صُحْبَةُ عِشْرِینَ سَنَةً قَرَابَةٌ. (کافی، ج۶، ص۱۹۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: هم‌نشینىِ بیست‌ساله، [به‌منزلۀ] خویشاوندى است.

۱۷. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَصْلُحُ الصَّنِیعَةُ إِلَّا عِنْدَ ذِی حَسَبٍ أَوْ دِینٍ وَ مَا أَقَلَّ مَنْ یَشْکُرُ الْمَعْرُوفَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: احسان جز به خانواده‌دار و دیندار شایسته نیست، و چه کمیابند آنها که احسان و محبت را حق‌شناسند.

۱۸. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: إِنَّمَا یُؤْمَرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ یُنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مُؤْمِنٌ فَیَتَّعِظُ أَوْ جَاهِلٌ فَیَتَعَلَّمُ وَ أَمَّا صَاحِبُ سَوْطٍ أَوْ سَیْفٍ فَلَا. (کافی، ج۵، ص۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: به‌راستى مؤمن [چون‏] امربه‌معروف شود یا نهى‌ازمنکر گردد، پند پذیرد؛ یا نادان یاد گیرد، ولى آنکه که تازیانه و شمشیر دارد [پند یا آموزش را‏] قبول نکند.

۱۹. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّمَا یَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مَنْ کَانَتْ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا یَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا یَنْهَى عَادِلٌ فِیمَا یَأْمُرُ عَادِلٌ فِیمَا یَنْهَى رَفِیقٌ بِمَا یَأْمُرُ رَفِیقٌ بِمَا یَنْهَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: تنها کسى مى‏‌تواند امربه‌معروف کند یا نهى‌ازمنکر نماید که داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مى‏‌کند و از آنچه نهى مى‏‌نماید آگاه باشد، عادلانه امر کند و نهى نماید، با مهربانى و نرمی امر و نهى کند.

۲۰. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ یَشْکُرُوهُ فَصَارَتْ عَلَیْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَکَانَتْ عَلَیْهِمْ نِعْمَةً. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند بخشش‌هایی به مردمى داد و شکرش نکردند و آن نعمت‌ها وبال آنها شد؛ و مردمى را به مصیبت‌ها گرفتار کرد و صبر کردند، و بلاها براى آنها نعمت شد.

۲۱. قَالَ علیه‌السلام: صَلَاحُ حَالِ التَّعَایُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْ‏ءُ مِکْیَالٍ ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى، به پیمان‌ه‏اى پر می‌ماند که دو سوم آن هوش و زیرکى، و یک‌سومش نادیده گرفتن و تجاهل است‏.

۲۲. قَالَ علیه‌السلام: مَا أَقْبَحَ الِانْتِقَامَ بِأَهْلِ الْأَقْدَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: انتقام‌جویى قدرتمندان چه زشت است‏.

۲۳. قِیلَ لَهُ مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَقَالَ علیه‌السلام: لَا یَرَاکَ اللَّهُ حَیْثُ نَهَاکَ وَ لَا یَفْقِدُکَ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

از امام صادق علیه‌السلام پرسیده شد: مردانگى چیست؟ فرمود: خدا تو را آنجا که منع کرده، نبیند و آنجا که امر کرده، گم نکند.

۲۴. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ اشْکُرْ مَنْ أَنْعَمَ عَلَیْکَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَکَرَکَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنَّعْمَاءِ إِذَا شُکِرَتْ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا کُفِرَتْ. الشُّکْرُ زِیَادَةٌ فِی النِّعَمِ وَ أَمَانٌ مِنَ الْغِیَرِ. (کافی، ج۲،‌ ص۹۴)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: در تورات نوشته شده: سپاس آن‌کس که نعمتت داده، بگذار؛ و بر کسى که شکرت گفت، نعمت بخش، که نعمت‌ها با شکرگزارى زوال نپذیرند، و با کفران و ناسپاسى بقا نیابد. سپاس‌گزارى نعمت را افزون کند، و ایمنى و پناه از دگرگونی [نعمت] باشد.

۲۵. قَالَ علیه‌السلام: فَوْتُ الْحَاجَةِ خَیْرٌ مِنْ طَلَبِهَا مِنْ غَیْرِ أَهْلِهَا وَ أَشَدُّ مِنَ الْمُصِیبَةِ سُوءُ الْخُلُقِ مِنْهَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: از دست‌دادن حاجت و نیاز، بهتر از تقاضاى به نااهل است، و دشوارتر از گرفتارى، بدخویی ناشى از آن گرفتارى است‏.

۲۶. سَأَلَهُ علیه‌السلام رَجُلٌ أَنْ یُعَلِّمَهُ مَا یَنَالُ بِهِ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا یُطَوِّلَ عَلَیْهِ، فَقَالَ علیه‌السلام: لَا تَکْذِبْ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

مردى از امام صادق علیه‌السلام درخواست کلامى کوتاه نمود که حاوى خیر دنیا و آخرت باشد، ایشان فرمود: دروغ مگو.

۲۷. قَالَ علیه‌السلام: الدَّیْنُ غَمٌّ بِاللَّیْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: بدهکارى، اندوه شب است و خوارى روز.

۲۸. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْیَاکَ فَاتَّهِمْ دِینَکَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون کار دنیایت سامان یافت، به دین و آئین خود بدگمان شو.

۲۹. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: بَرُّوا آبَاءَکُمْ یَبَرَّکُمْ أَبْنَاؤُکُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُکُمْ. (کافی، ج۵، ص۵۵۴)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: با پدران خود خوش‌رفتارى کنید تا مشمول خوش‌رفتارى فرزند خود گردید؛ و نسبت به زنان مردم رعایت عفّت و پاکدامنى بنمایید تا زنانتان عفیف و پاکدامن گردند.

۳۰. قَالَ علیه‌السلام: مَنِ ائْتَمَنَ خَائِناً عَلَى أَمَانَةٍ لَمْ یَکُنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ ضَمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکه خائنى را امانت‌دارِ امانتى کند، او را نزد خدا ضمانتى نباشد.

۳۱. قَالَ علیه‌السلام: الْحَیَاءُ عَلَى وَجْهَیْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: حیا دو گونه است: یکى ضعف و ناتوانى است، و دیگرى نیرومندى و اسلام و ایمان.

۳۲. قَالَ علیه‌السلام: تَرْکُ الْحُقُوقِ مَذَلَّةٌ وَ إِنَّ الرَّجُلَ یَحْتَاجُ إِلَى أَنْ یَتَعَرَّضَ فِیهَا لِلْکَذِبِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: رعایت نکردن حقوق، زبونى است، و مرد را براى پوزش‌خواهى به دروغ وامى‏‌دارد.

۳۳. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا سَلَّمَ الرَّجُلُ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ مِنَ الْقَوْمِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: یک نفر که از میان جمعى سلام کند، از همه کافى است و یکى هم که از جمعى جواب گوید، کفایت کند.

۳۴. قَالَ علیه‌السلام: السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِیضَةٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: سلام، مستحب است و جواب سلام، واجب‏.

۳۵. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ بَدَأَ بِکَلَامٍ قَبْلَ سَلَامٍ فَلَا تُجِیبُوهُ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکه پیش از سلام، آغاز سخن کند، جوابش نگویید.

۳۶. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: تَصَافَحُوا فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالسَّخِیمَةِ. (کافی، ج۲، ص۱۸۳)

از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود: به‌هم دست بدهید که کینه را می‌برد.

۳۷. قَالَ علیه‌السلام: اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ وَ دَعْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: از خدا اندکى هم که باشد، پروا کنید؛ و میان خود و خدا پرده‌‏اى، هرچند نازک، بگذارید.

۳۸. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ مَلَکَ نَفْسَهُ إِذَا غَضِبَ وَ إِذَا رَغِبَ وَ إِذَا رَهِبَ وَ إِذَا اشْتَهَى حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: آن‌کس که هنگام خشم، طمع، ترس، و خواهش نفس خویشتن‏‌دار باشد، خدا بدنش را بر آتش حرام می‌کند.

۳۹. قَالَ علیه‌السلام: الْعَافِیَةُ نِعْمَةٌ خَفِیفَةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِیَتْ وَ إِذَا عُدِمَتِ ذُکِرَتْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: عافیت، نعمتى سبک‌وزن است. تا هست، فراموش مى‌‏شود و چون رفت، به یاد مى‏‌آید.

۴۰. قَالَ علیه‌السلام: لِلَّهِ فِی السَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّفَضُّلِ وَ فِی الضَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّطَهُّرِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)

امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداى را در حال گشایش، نعمت احسان و تفضل است، و در سختى، نعمت پاکى [از گناه].