علائم و پیش آمد های آخر الزمان در قرآن

آخرالزمان یا پایان دوران اصطلاحی است که در فرهنگ عامه مسلمانان بکار می‌رود و به معنی زمانی است که در آن مهدی موعود عج ظهور می‌کند و تحولاتی عظیم در عالم واقع می‌شود . این مفهوم، که انبیاء الهی علیهم‌السلام نیز با آن آشنا بوده‌اند در کتب آسمانی یافت می‌شود. موضوع آخرالزمان و ظهور تقریبا در میان تمام فرق اسلامی پذیرفته شده است و اختصاص به تشیع ندارد اما اینکه مهدی موعود چه کسی است، آیا اکنون زنده است یا در آینده به دنیا می‌آید مورد اختلاف است.

آخرالزمان یا پایان دوران اصطلاحی است که در فرهنگ عامه مسلمانان بکار می‌رود و به معنی زمانی است که در آن مهدی موعود عج ظهور می‌کند و تحولاتی عظیم در عالم واقع می‌شود

این مفهوم، که انبیاء الهی علیهم‌السلام نیز با آن آشنا بوده‌اند در کتب آسمانی یافت می‌شود.

موضوع آخرالزمان و ظهور تقریبا در میان تمام فرق اسلامی پذیرفته شده است و اختصاص به تشیع ندارد اما اینکه مهدی موعود چه کسی است، آیا اکنون زنده است یا در آینده به دنیا می‌آید مورد اختلاف است.

در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که برخی صراحتا و برخی دیگر به استناد احادیث، مربوط به آخرالزمان و ظهور امام زمان عج می‌ باشد. همچنین تعداد کثیری از روایات در منابع یافت می‌شود که بیان‌ کننده وقایعی عظیم، عجیب و شدید است که در آخرالزمان و پس از ظهور رخ می‌دهد.

دو رویکرد نسبت به این احادیث در میان دانشمندان مسلمان به چشم می‌خورد. برخی این وقایع را به مقولات امروزی تعبیر می‌کنند و اسباب آن ‌ها را تکنولوژیک می‌پندارند، اما برخی دیگر چنین وقایعی را معلول تغییراتی می‌دانند که در پهنه آسمان‌ها و زمین رخ می‌دهد و عقیده دارند در آخرالزمان دنیا و قوانین مادی دگرگون شده و قوانینی جدید جایگزین آن می‌شود.

ضرورت اعتقاد به آخرالزمان موضوعی است که در قرآن ، احادیث و تعلیمات انبیاء پیشین بر آن  تأکید شده است.

به باور برخی از دانشمندان برپایی ملک عظیم اهل‌بیت (ع) پس از ظهور، آرمانی است که بشر از ابتدا دنبال می‌‌کرده و انبیاء الهی در این مسیر تلاش می‌نمودند و اقوام خود را با این موضوع آشنا و در این راستا حرکت می‌دادند. در مقابل این هدف، دشمنان انسانیت در طول تاریخ در این مسیر سنگ‌اندازی می‌کردند و اکنون نیز در تلاش هستند تا مانع نیل انسان به آرمان خویش شوند.

بنابراین بر انسان‌ها در جبهه حق لازم است عزم خویش را جزم کرده، نقص‌های گذشته را اصلاح و عقب‌ماندگی ها را جبران نمایند تا در مجموع از جبهه باطل پیشی گرفته و مسیر را برای وصول به هدف هموار سازند.

آیاتی از قرآن که به آخرالزمان و ظهور می‌پردازد «آیات المهدی عج» نامیده می‌شوند.

سوره ابراهیم 48

(( یَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَیْرَ الأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُواْ للّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ))

((آن روز که زمین به زمینی جز این بدل شود و آسمانها به آسمانی دیگر، و همه در پیشگاه خدای واحد قهار حاضر آیند ))

ختم نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام تحقق یافت، نخستین نشانه پایان تاریخ به شمار مى‌رود؛ لذا مفسران، مقصود ازنشانه‌هاى قیامت‌رادر آیه ذیل، بعثت پیامبر (صلى الله علیه وآله) دانسته‌اند که نسبت به عمر جهان، فاصله بسیار کمى تا قیامت دارد:

سوره محمد 18

(( فَهَل یَنظُرونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأتِیَهُم بَغتَهً فَقَد جَاءَ أَشراطُها ))

(( آیا [کافران] جز این انتظار می‏برند که رستاخیز به ناگاه بر آنان فرا رسد و علامات آن اینک پدید آمده است ))

در روایات نیز منظور از‌اشراط*‌الساعة که در آیه بالا به‌آن اشاره شده، رواج بیش از حدّ کفر، فسق‌ و‌ ظلم دانسته و موارد متعدّدى از آن بر‌شمرده شده است.

در آخرالزمان وقایع فراوان دیگرى نیز پیش‌بینى شده که بیش‌تر به دوره پایانى آن (مقارن با ظهور مهدى) مربوط مى‌شود.

پیش از ظهور امام‌زمان(عج) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود:

سوره انبیا 1

 (( اِقتَربَ لِلنَّاسِ حِسابُهُم و‌هُم فِى غَفلَة مُعرِضون ))

((براى مردم [وقت] حسابشان نزدیک شده است و آنان در بی ‏خبرى رویگردانند))

در این آیه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند، متّصف شده‌اند.

سوره مریم 37

(( فَاختَلفَ الأَحزابُ مِن بَینهِم فَویلٌ لِلَّذینَ کَفَروا‌مِن مَشهَدِ یَوم عَظِیم ))

(( اما دسته ‏ها[ى گوناگون] از میان آنها به اختلاف پرداختند پس واى بر کسانى که کافر شدند از مشاهده روزى دهشتناک ))

روایات، این آیه را به ظهور فرقه‌هاى مختلف در‌جهان اسلام مربوط دانسته‌اند که در آخرالزمان پدید آمده، موجب اختلاف‌هاى بسیار خواهند‌شد.

این آیه نیز به وقوع اختلاف‌ها و قتل و کشتار در آخرالزمان تفسیر شده است:

سوره انعام 65

(( یَلبِسَکُم شِیَعًا و یُذِیقَ بَعضَکُم بَأسَ بَعض ))

(( بگو او تواناست که از بالاى سرتان یا از زیر پاهایتان عذابى بر شما بفرستد  یا شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضى از شما  را به بعضى [دیگر] بچشاند بنگر چگونه آیات [خود] را گوناگون بیان می ‏کنیم  باشد که آنان بفهمند ))

بر‌اساس روایتى، آیه زیر:

سوره بقره 155

(( ولَنبلونَّکم بشىء مِن الخَوف و الجُوع و نَقص من الأَمولِ و الأَنفُس...))

(( قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی، و کمبود میوه‏ها آزمایش می‏کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان! ))

به ترس و ناامنى، گرسنگى و قحطى و فقر و کشتار در آخرالزمان اشاره دارد.

برخى از آیات عذاب بر کافران و گناه‌کاران آخرالزمان که نزول عذاب را انکار مى‌کنند؛ تطبیق داده شده است:

سوره یونس 10

(( إن أتـکُم عَذابُهُ بَیَـتاً أَو نَهاراً مَا ذَا یَستَعجِلُ مِنهُ المُجرِمونَ ))

(( گفتار (و دعای) آنها در بهشت این است که خداوندا! منزهی تو، و تحیت آنها سلام، و آخرین سخنشان حمد مخصوص پروردگار عالمیان است ))

سوره صافات 117

(( فَإِذا نَزلَ بِسَاحَتهِم فَساءَ صَباحُ المُنذرین ))

(( [پس هشدارداده‏شدگان را] آنگاه که عذاب به خانه آنان فرود آید چه بد صبحگاهى است ))

با استفاده از آیه 65 انعام برخى از این عذاب‌ها بدین شرح گزارش شده‌اند:

1. صدایى هراسناک و دود در آسمان و حاکمان ستمگر «قُل هُو القادِرُ عَلى أَن یَبعَثَ عَلیکُم عَذاباً مِن فَوقِکُم»

2. فرو رفتن برخى انسان‌ها در زمین «أَو مِن تَحتِ أَرجُلِکُم»

3. اختلافات بسیار در دین، «أَو یَلبِسَکُم شِیَعاً»

4. قتل و کشتار «و‌یُذِیقَ بَعضَکُم بَأسَ بَعض».

5. در این دوره زمانى،ترس و ناامنى، گرسنگى و قحطى و فقر و کشتار نیز بسیار رخ خواهد داد: «وَ لَنبلُونَّکُم بِشَىء مِنَ الْخَوفِ والْجُوعِ و نَقص مِن الأَمولِ وَالأَنفُس...‌.»

در روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسى است که با امام‌زمان (عج) بیعت و با صدایى بلند به گونه‌اى که به گوش همه جهانیان برسد، این آیه را تلاوت مى‌کند:

سوره نحل 1

(( أَتى أَمرُ اللّهِ فَلاَ تَستَعجِلُوهُ ))

(( فرمان خدا رسید؛ پس دیگر شتاب مکنید))

آیات:

سوره ق 41 و 42

(( وَاستَمِع یَومَ یُنادِ المُنادِ مِن مَکان قَریب / یَومَ یَسمَعونَ الصَّیحَةَ بِالحَقِّ ذلِکَ یَومُ الخُروجِ))

(( و روزى که منادى از جایى نزدیک ندا درمى‏دهد به گوش باش / روزى که فریاد [رستاخیز] را به حق مى‏شنوند آن [روز] روز بیرون آمدن [از زمین] است ))

نیز درباره این حادثه، ذکرشده است.

در دین آسمانى یهود، مسیح واسلام، ظهورفاسدترین ومخرّبترین جریان در طول تاریخ، پیش بینى و از خطر آن پرهیز داده شده است.دجّال که تجسّم کفر، فریب و گمراهى است، در آخرالزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش مى‌خواند. برخى از مفسّران، تفسیر آیه:

سوره غافر 57

(( لَخلقُ السّموت و الأرض أکبر من خلق النّاس ))

(( آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسانها مهمتر است ))

را به ظهور دجّال ناظر دانسته‌اند که دردید مردم، عظیم‌ترین موجود جلوه مى‌کند.

در حالى که خداوند، او را از بسیارى مخلوقات دیگر کوچک‌تر مى‌شمارد.

سرانجام این پدیده به دست عیسى(علیه السلام) محو و نابود خواهد شد.

بیش‌تر مفسّران، از ظهور لشکرى طغیان‌گر که آخرالزمان در کشورهاى اسلامى به ستم و تعدّى پرداخته، سرانجام در صحرایى بیرون از مکّه، گرفتار عذاب الهى مى‌شوند، خبر داده و آیه

سوره سبا 51

(( ولَو تَرى إِذ فَزِعُوا فَلاَ فَوتَ و أُخِذوا مِن مَکان قَرِیب ))

(( و اى کاش می ‏دیدى هنگامى را که [کافران] وحشت‏زده ‏اند [آنجا که راه] گریزى نمانده است و از جایى نزدیک گرفتار آمده ‏اند ))

را درباره آن لشکر دانسته‌اند. در روایات شیعه و سنّى، نام رهبر این لشکریان، سفیانى ذکر شده است.

آیه:

سوره نحل 45

(( أَفأَمِنَ الَّذینَ مَکَروا السَّیِّـَاتِ أَن یَخسِفَ اللّهُ بِهِمُ الأَرضَ...‌. ))

(( آیا کسانى که تدبیرهاى بد می ‏اندیشند ایمن شدند از اینکه خدا آنان را در زمین فرو ببرد... ))

نیز که توطئه‌گران را به فرو رفتن در زمین تهدید مى‌کند، بر لشکر سفیانى تطبیق داده شده است.

آیه:

سوره نسا 47

(( ...ءَامِنوا بِما نَزَّلنا مُصَدِّقًا لِما مَعَکُم مِن قَبلِ أَن نَطمِسَ وُجوهًا فَنَرُدَّها عَلى أَدبارِهَا ))

(( به آنچه فرو فرستادیم و تصدیق‏کننده همان چیزى است که با شماست ایمان  بیاورید پیش از آنکه چهره‏هایى را محو کنیم و در نتیجه آنها را به قهقرا  بازگردانیم ))

نیز درباره بازماندگان لشکر سفیانى تأویل شده که صورت‌هایشان معکوس گشته، پشت سرشان قرار مى‌گیرد.

مهم‌ترین رخداد آخرالزمان، ظهور دوازدهمین امام شیعیان براى رهایى انسان‌ها است:

سوره اسرا 81

(( جَاءَالحَقُّ و زَهقَ البـطِلُ إِنَّ البـطِلَ کانَ زَهوقًا ))

(( حق آمد و باطل نابود شد آرى باطل همواره نابودشدنى است ))

این آیه که از پیروزى چشمگیر حق بر باطل سخن مى‌گوید، در روایات به ظهور مهدى(عج) تأویل شده است.

آیه

سوره بقره 148

(( أَینَ ماتَکونُوا یَأتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعًا ))

(( هر کجا که باشید خداوند همگى شما را [به سوى خود باز] می ‏آورد ))

نیز بر یاران نخستین مهدى(عج) که خداوند آنان را گرداگرد حضرت حاضر مى‌سازد، تطبیق داده شده‌است.

آیه

سوره انعام 89

(( فَإِن یَکفُربِها هـؤُلاَءِ فَقَد وَکَّلنا بِها قَومًا لَیسوا بِها بِکـفرین ))

(( و اگر اینان [=مشرکان] بدان کفر ورزند بی ‏گمان گروهى [دیگر] را بر آن گماریم که بدان کافر نباشند ))

نیز چنین است.

دیدگاه قرآن درباره سرانجام بشر، دیدگاهی خوش بینانه است و پایان دنیا، پایانی روشن و سعادت آمیز دانسته شده است. سرانجام سعادتمند جهان، همان تحقق کامل غرض از آفرینش انسان هاست.

که چیزی جز عبادت خداوند نخواهد بود:

سوره ذاریات 56

(( و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ))

(( و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند ))

عبودیت الهی در سطوح گوناگون فردی و اجتماعی آن، براساس برنامه ریزی خداوند و در چارچوب اصل اختیار واقع شده و بیش تر انسان ها از آن بهره مند می شوند:

سوره نور 55

(( وعدالله الذین امنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض ... و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لایشرکون بی شیئا ))

(( خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده ‏اند وعده داده است که حتما آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد...و آن دینى را که برایشان پسندیده است به سودشان مستقر کند و بیمشان را به  ایمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت کنند و چیزى را با من شریک نگردانند ))

و

سوره توبه 33

سوره فتح 28

سوره وصف 9

((هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ))

(( اوست کسى که فرستاده خود را با هدایت و آیین درست روانه کرد تا آن را بر هر چه دین است فائق گرداند هر چند مشرکان را ناخوش آید ))

منابع

1. قرآن کریم

2. کشف الاسرار،بحار الانوار و برخی از خلاصه های تفسیر المیزان و تفسیر نمونه و دیگر کتاب های مرتبط

3. نرم افزار الانوار

4. وبلاگ چهارده معصومین