مقام عجم

 مقام عجم در قرائت قرآن کریم

معنای لغوی: از نظری لغوی یعنی نقطه نهادن بر روی حروف و اعراب حروف، دندان فرو بردن بر چیزی به خاطر دانستن سختی و سستی آن. از طرف دیگر، اعراب مردم غیرعرب را عجم می‌گویند. به معنای کندزبانان.

گستردگی و پیشینه: با توجه به این که نغمات ماهور و چهارگاه خاستگاه ایرانی دارد می‌توان گفت که عجم یکی از نغمه‌های فارسی است، که در گذشته‌ی دور مورد استفاده بوده است. به هرحال امروزه در سرزمین اعراب رنگ و بوی عربی گرفته و در قرائت قرآن به نام مقام عجم از آن استفاده می‌گردد.  کیفیت آهنگ: مقام عجم در تلاوت قرآن ترکیبی از نغمات ماهور و چهارگاه، و چند مقام فرعی کوچک دیگر است. ماهور نقش مهمی در اجراء این مقام دارد. 

موضوع آیات: در آیاتی با مضامین خدا، بهشت، توبه، معجزات، پیامبران، دعا، درخواست، حرکت و مبارزه از این مقام بهره می‌جویند.

تاثیرات: اعراب معتقدند این مقام با پاکی و پوششی که دارد در ایجاد شور و شوق و هیجان در شنونده بسیار موثر است.

جایگاه اجرا: این مقام بعد از رست و سه‌گاه آورده می‌شود. هر چند اساتیدی همچون عبدالباسط و مصطفی اسماعیل پس از مقام نهاوند و بیات نیز از آن بهره جسته‌اند. مقام عجم در مایه‌ی صبا بوده و از آن در فراز و نشیبهای صوتی و لحنی استفاده می‌شود.

گوشه‌ها و نغمه‌های فرعی: عجم دارای تنوع لحنی و ریز نغمات مختلف نیست و از گستردگی الحان تا حدودی بی‌بهره است. از نغمات فرعی آن می‌توان به «شوق‌آور و شوق‌افزا» اشاره نمود.

قاریان برتر: در این مقام اساتیدی همچون شعشاعی، مصطفی اسماعیل، کامل یوسف، منشاوی، حصان، علی‌البناء و شحات‌انور را می‌توان نام برد.